Манжийн хилийн дотор амь хоохойлсон монгол хүн мал нутагшдаггүй, Галдангийн их цэрэг хэрмийн гадаа тэднийг тосож устгахаар сахиад зайлдаггүй. Ийм хэцүү нөхцөл үүсээд удав. Галдан Энх-Амгалан хаанд миний хоёр дайсныг хэрэмнээс гаргаж надад тушаавал би буцна. Манжид бид ямар ч гэм тарихгүй гэсэн бичиг, элч илгээсэн ч Энх-Амгалан хаан хоёр дайсныг нь гаргаж өгсөнгүй...

Хилийн хязгаарлалтаас үүдсэн бараа, бүтээгдэхүүний нийлүүлэлтийн доголдол энэ оны эхний хагас хүртэл үргэлжлэх эрсдэл байна. Өмнөд хөрш энэ оны турш цар тахлын эрсдэлийг бууруулах хатуу бодлого хэрэгжүүлэхээ удаа дараа мэдэгдэх болсон. Өвлийн олимп дууссан ч хатуу чанга байдал ирэх намар хүртэл хэвээр байх талаар улсын зарим хэвлэлүүд бичиж байна.

“Хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусчихлаа” гэж ярихаасаа өмнө төрийн, нийтийн албан тушаалтны анхдагч барих ёстой зарчим болох Сонирхлын зөрчлийн хуулиа л хэрэгжүүлчих. Хууль зөрчсөн этгээдүүддээ хариуцлагыг нь тооцчих. Тэрний дараа мэдээж Хөгжлийн банкаа цаашид яах ийхээ ярих ёстой.

Хамгийн орчин үеийн техник, технологитой гэгдэгч тус түлшний үйлдвэрийн орчиндоо учруулж буй хор хохирлын тухай тоочиж үл барна. Үйлдвэр байгуулагдаж үйл ажиллагаагаа эхлүүлснээс хойш орчмын 639 айл өрх, 27 аж ахуйн нэгж, байгууллагын 50-60 мянган хүний эрүүл амьдрах эрх ноцтой зөрчигдөх болсон юм. Үйлдвэрийн гол түүхий эд нүүрсний ил овоолго, нунтаг нүүрснээс байнга босох тоосжилт, хүнд даацын машинуудын тасралтгүй нааш цааш холхих хөдөлгөөнд эвдэрсэн зам, хөрс, хөө тортог, манарсан тоос шороо, дуу чимээн дунд хүн хэрхэн амьдарч чадах билээ.

Энэ 1.6 их наяд төгрөг хашааны газар дээрх хаус, таунхаус, орон сууцны хотхон, хороолол болчихсон байсан бол өнөөдөр Хөгжлийн банк олон улсын санхүүгийн зах зээл дээр гангарч, зээл аваач гэж гуйсан сангуудын эздийг хойноос гүйлгэж байхгүй юу...

Хэрвээ Л.Оюун-Эрдэнэ өөрөө сэлэм эргүүлээд гарвал ард түмэн араас нь заавал хариуцлага нэхэж таарна, амыг нь асууна. Тэгж амаа асуулгах хүсэл ч, тийм шаардлага ч Л.Оюун-Эрдэнэд байхгүй. Харин Өнөрцэцэг, Лодойсамбуу хоёроос хэн юу нэхэх юм.

Жил, жилийн, цагаан сарын дараа шашнаа санагалзах, бас шүүмжлэх хоёр урсгал зэрэг өрнөдөг. Энэ жил ч ялгаагүй өрнөж л байна. Өрнөж л байх нь хуран үйлдэхүй буй заа. 

Монголын талаар сайн мэдэхгүй америкчуудын хувьд лавлах зүйл гарваас нэр нөлөө бүхий Харвардын их сургуулиас, тэр тусмаа тэнд монгол судлалаар мэргэшсэн профессороос лавлах нь зүйн хэрэг. Жозеф Флетчер ч сэтгэл гарган, харамгүй хариулдаг байж...

Тэтгэврийн доод хэмжээ буюу 350 мянгын тэтгэвэртэй байсан иргэн 500.000 төгрөгийн тэтгэвэр авч байхад тэтгэврийн дундажаас арай илүү буюу 440.000 төгрөгийн тэтгэвэртэй байсан иргэн нэмэгдлийн дараа шууд тэтгэврийн доод хэмжээ рүү гулсчих жишээтэй. Үүнийг л  чанарын хорогдол гээд байгаа юм. Нөгөө талаар ялгаварлал ч гэж болно.

Ерөнхий сайдын анхны ажлын айлчлал өмнөд хөршид хийгдэж буй нь мэдээж тооцоололгүй, тохиолдлын зүйл биш. Бид улсынхаа гадаад харилцааны бодлогууд дээр хэт ойворгон амтай байна уу даа гэж эрхгүй бодогдоно.

Гишүүн болчихвол та заавал ЖДҮ, эсвэл тендер концесс, Хөгжлийн банк гэх мэтээс нэн хөнгөлөлттэй зээл авах ёстой. Тойргийн сонгогчдод баяр болгоноор бэлэг тараах хэрэгтэй. Бар жилийн босго дээр баахан УИХ-ын гишүүд боов, гурил, бэлэг тараасан шиг. Бүр зарим нь бэлэн мөнгө шилжүүлдэг болчихсон байна.

Өчигдөр буюу Бээжингийн олимпын наадмын нээлтийн өдөр хоёр хөршийн маань тэргүүнүүд тун чухал бас айхтар, нилээд урт, өргөн агуулгатай, маш нээлттэй хамтарсан мэдэгдэл гаргасан нь Кремлийн сайт дээр тавигджээ. Орос, Хятадын дундах сандвич улсын иргэний хувиар сонирхож уншиж, хэрэндээ тоймлохыг хичээлээ.

ОДКБ гэдэг нь үндсэндээ Орос өөрөө юм, бусад гишүүд нь түүний хавсарга, туслах хүч юм гэдгийг дээрхи хоёр нөхөр шууд ойлгуулжээ. Монголыг татан оруулах тухайд (ШХАБ дээр ч ялгаагүй)  Оросын талаас дан шахаад, шалаад байгаа юм биш. Монголчууд л дотроосоо тийм санаа сэдлийг орос анд нартаа өгдөг, хий амлаж, горьдлого төрүүлдэг.

Оросыг өрөвддөг улстөрчдийн шахалтаар Бат-Үүлийг ажиллаж байх хугацаан дахь явуулсан бодлогоор нь буруутгаж байгаа бололтой. Бат-Үүлийн авч хэрэгжүүлсэн бодлогын амин судал нь хотын засаг захиргаа дахь авлигыг үндсээр нь устгах явдал байв. Монголын улс төрийн ирээдүй, институциуд энэ чухал буфер улсын нөлөө, хяналтыг авахын тулд Путин, Ши хоёрын хувьд чимээгүйхэн довтолж байна.

Энэ жил нэг хөх няц болсон нүүртэй залуу гарч ирсэн байна. Үхэр нь ч бас хөх царайтай л байна л даа, гэхдээ тэр одоо яасан ч гэж хөхөрдийн. Зүгээр л байжээдэг амьтан биз дээ? Мах нь кг нь арван хоёр гуравтай байна лээ гадуур.

Орчин цагийн хятад залуус коммунист үзэл сурталд итгэх нь улам бүр багассаар байна. Иймээс Күнзийг ашиглан “энгийн” бөгөөд жирийн хятад иргэдийг аз жаргалтай байлгахын тулд төр эгэлгүй ганц зорилгоор ажиллах ёстойг батлахыг зорьж байна.

Ихэнхдээ манай улстөрчид, ялангуяа УИХ-д олон удаа суусан "архаг" парламентчид өөрийг нь чиглэсэн, хатгасан, хүнд байдалд оруулсан аливаа асуудал, шүүмжлэлтэй яг ийм маягаар тэмцдэг, ихэнхдээ бүтэлгүйтдэг. 

Хятадын хаалттай хилийн бодлого манай хоёр орны найрсаг харилцаанд хүндрэл учруулсаар байна. Үүссэн нөхцөл хамтын ажиллагааны стратегид хор хохирол тариагүй ч гарч буй асуудал нь Монгол Улсыг хямраах хэмжээнд хүрлээ.

Бусад өдөр гоёсон хүн содон л болохоос гоё үл харагдах нь сонин. Баярлаж байгаа хүн л хамгийн үзэсгэлэнтэй, баярлаж байгаа хүний өмссөн зүүсэн л хамгийн гоё гэдэг нь тэр ажээ. Хорвоо дэлхий гоё ч биш, муухай ч биш. Гагцхүү хүн л түүнийг сайхан болоод муухай харагдуулах ажаам.

Хэдхэн жилийн дараа бид өөрсдөө эцэг, эхийнхээ байранд очино. Хамгийн эхний ээлж нь далаад оныхон. Тэгээд Н.Учралтай адилхан бас нэг баян айлын бардсан хүүхдийн өмнө алгаа тосоод “Богд оо, боов хайрла” гээд зогсч байвал тэр үед “төр засагтаа” л битгий гомдоорой доо.