Дөчин жилийн өмнө америк судлаач Бертрам Гроссийн "Найрсаг фашизм: Америк дэх засаглалын шинэ дүр төрх" ном хэвлэгдэн гарч Барууны нийгмийн уншдаг хэсэг түүнийг үл тоосноос гадна номонд хангалттай хүйтэн хандсан билээ. Гроссийг дэвшүүлсэн санаа ардчилсан үзэл, хүн төрлөхтний гэгээн ирээдүйд итгэдэг бүгдэд юу гэж таалагдах билээ? Гросс ирээдүйгээ их л бүрхэг харсан санагдаж байсан болов уу.
Улс төрийн шинжлэх ухааны профессор мэдэгдэхдээ, засаг төрийн өөрийн зорилгодоо хүрэхээр ашигладаг фашизм үзэл суртал талаасаа 1945 онд ялагдаагүй, зүгээр л сүүдэрт ороод хувирч хонгорхон төрхийг олж байна гэсэн юм. Үүнийгээ тэр илэрхийлэн “Найрсаг фашизм” гэсэн томъяог гарган ирсэн байв. Дараа нь тэр зөгнөн хэлэхдээ ХХ зууны сүүлчээр фашизмын энэ хэлбрийг АНУ-д удирдлага олон түмнийг удирдахын тулд нь зэвсэглэлдээ авна гэж тэр таамаг дэвшүүлжээ.
Тийм бодлого хүмүүсийг дарж, тэдний эрх чөлөөг хязгаарлах бөгөөд гэхдээ түүнийг эрх чөлөө, хүний эрхийг хамгаалсан сүмс дор тэднийг “тэжээх” юм.
Даран нухчих зэрлэг арга, хорих лагерууд, хоморголон устгах зэргийн элдэв шинжийг агуулсан ердийн сонгодог фашизмаас “найрсаг” нь хумсаа нуусан муурны зөөлөн алхалт шиг хэллэг, хүнд үйлчлэх түрэмгий биш аргаар өөр харагдана. Гэлээ ч гэсэн энэ фашизмын гол зорилго нь мангартуулсан олон нийт засгаа сонсон зөвшөөрч тэднийг баяжуулахад оршино.
“Найрсаг” фашизмын ялгарах онцлого
1. Том капитал төрийн аппараттай бүрэн уусан нийлж байдаг засгийн бүтцийн нэг төрөл бөгөөд технократ үзэл суртал давамгайлна. Улс орныг инженерүүд, менежерүүд, аж ахуйн янз бүрийн салбарын мэргэжилтнүүд толгойлох ёстой гэдэг.
2. Сөрөг хүчнийг дарах аргаараа. Олон нам зөвшөөрөгдөж, янз бүрийн үзэл бодол дэмжигдэнэ. Гэхдээ тэднийг нууц механизмаар даран өөрийгөө үзүүлэх боломжийг нь гаргуулахгүй. Арга барил нь маш нарийн.
3. Таарч тохирохгүй нэгнээ устгана. Үүнийг тэд өөрсдийн гараар биш ард түмнийхээ гараар устгуулдаг. Засаг нь зөвхөн гадны аюуд заналын мангасыг, хэрэг өдөөн сөргөлдөөнд оруулдаг. Олон нийтийн эмх замбараагүй байдлыг үүсгэнэ. Янз бүрийн кампанийг зохион байгуулан жишээлбэл, зууны харанхуйгаас хүчингийн хохирогчдыг гарган ирээд цуутай хүмүүсийн карьер, нэр хүндийг унагана.
4. Ухуулан сэнхрүүлэх аргаар. Гросс хяналтын өндөр технологийн хөгжлийн хэлэн бүгдийг мөрдөн мөшгөн хянах болно гэж байв. Хүмүүсийг шууд ятгаад эхлэхгүй, мөргөл наминчлалаар дүүргэнэ. Үр дүнд нь ард түмэн айдаст дарагдсан байх юм.
5. Шагнан урамшуулах аргаар. Нийгэм нь ардчилагдсан, хүмүүнлэг, нийгмийн давхрагууд өөрсдийн хувийг авч байна гэж боддог болох юм. Төвийг сахих нь шагнагдана.
6. Анхаарлыг өөр зүйлд хандуулж, өрөвдөн тайтгаруулах замаар. Эдгээр арга нь маш өргөн дэлгэр.
7. Системийн амьдрах хэлбэрээр. Өөрийн тэр чанараа цэргийнхэн нь хүчээр биш өөрсдийгөө барьдаг маш нарийнаар шийдэгдсэн аргаар хадгалдаг.
Гроссийн хэлж байсан нь зөв байна уу? Зөвхөн АНУ-д биш, тийм үү?
Яндекс дэх нээлттэй эх сурвалжийн зургууд ашиглаглав.
М.ЦОГТ