Дэлхийн миссийн тэмцээнд оролцох монгол загвар өмсөгчийн шалгаруулалт тун удахгүй болох гэж байна. 2016 оны Дэлхийн миссийн шилдэг 11 оролцогчийн нэг, жүжигчин, загвар өмсөгч А.Баярцэцэгтэй ярилцлаа.

-Энэ жил таны хувьд их үр бүтээлтэй жил боллоо гэж харж байна. “Холливуд Монголд” том төслийг хэрэгжүүллээ, дэлхийд бестселлер “Дүр бүтээх увдис” номыг орчуулж гаргаснаас гадна олон кинонд дүр бүтээлээ. Одоо юун дээр төвлөрч ажиллаж байна?

-Өнгөрсөн жил  үнэхээр завгүй өнгөрлөө. Бараг сар бүр нэг кино наадам болж байгаа нь  Монголын кино урлагийн салбарын хувьд бахархууштай зүйл  юм. Өнөөдрийн байдлаар Хятадын кино өдрүүд  тохиож байна. Мөн  “Алтан хальс” кино наадам саяхан болсон.

Удахгүй “Улаанбаатар” кино наадам болно гэхээр кино урлагт хайртай хүмүүсийн хувьд сар болгон нэг томоохон арга хэмжээтэй байгаа нь надад бахархууштай санагдаж байгаа. Энэ хэрээр манай кино урлаг хөгжих үндэс нь тавигдаж байгаа гэж бодож байна.

“Холливуд Монголд” төслөөс олон зүйлийг сурч мэдлээ. Энэ бол кино фестиваль биш кино уран бүтээлчдийн боловсролын наадам юм.

Дэлхийн хэмжээний Холливудын шилдэг уран бүтээлчдийг уриад бидэнд ямар боломж байна, Монгол хүмүүс Холливудын кинон дээр яаж ажиллах юм, би юугаа сайжруулбал Холливудын киноны шалгаруулалтад тэнцэх юм бэ гэсэн олон боломж бололцоог нээж өгсөн арга хэмжээ болсон. Хоёр жилд нэг удаа зохион байгуулах төлөвлөгөө бий.

Түүний дараа “Чононгоо” фильмийн “Ээж хадны домог” киноны ээжийн дүр дээр ажилласан. Өмнө нь ээжийн дүрд нь ардын жүжигчин Д.Мэндбаяр гуай тоглож “Ээж” нэрээр олны хүртээл болж байсан.

-“Хөх тавилан” киноны зураг авалт дуусчихсан уу?

-Өнгөрсөн жил Говь-Алтай аймгийн Цогт суманд байдаг  Ээж хайрхан дээр Төрийн шагналт зохиолч Д.Норов гуайн “Хөх тавилан” туужаас сэдэвлэн бүтээсэн “Хөх тавилан” киноны зургийг сарын хугацаанд авсан. Сүүлийн үед тоглосон кинонууд бэлгэшээлтэй сайхан газар зураг авах, тэр газартай холбоотой түүх домгийн тухай кинонд дүр бүтээх хувь олдож байгаа нь их ерөөлтэй  зүйл гэж бодож байна. 

Киноны зураг авалт дуусчихсан. Олон улсын  кино наадамд явуулах учраас өвлөөс дэлгэцнээ гарах байх. Үртэй болохын төлөө яваад байгаа эх хүн ч юм шиг, эсвэл улсынхаа төлөө хүн бэлтгээд байгаа тагнуулч ч юм шиг аль ч талаас нь ойлгож болохуйц комплекс зохиол.

Гэхдээ найруулагч Алтантуяа үртэй болохын төлөө тэмцэж буй эмэгтэй хүний сэтгэлийг илүү гаргахыг зорьж ажилласан. Бадамцэцэг бол үртэй болохын төлөө явж буй эмэгтэй хүний дүр. Эмэгтэй хүнээс өөр хэн ч үртэй болохын төлөө амьдралдаа хэзээ ч ийм их зовлон шаналаллыг туулж чадахгүй гэдэг санааг харуулахыг зорьсон.

-“Би нар” уран сайхны кинонд мөн ээжийн дүрийг бүтээсэн. Өөрөө ээж болж амжаагүй хүний хувьд дараалан ээжийн дүрийг бүтээж байгаадаа юу мэдэрч байна?

-Ээж болоогүй байж сүүлийн үед ийм олон ээжийн дүрийг бүтээж байгаагаа гайхаж байгаа. Удахгүй ээж болохыг зөгнөөд ч байгаа юм шиг. “Ээж хадны домог”, “Би нар” киноны ээж хоёр цаг хугацааны хувьд ялгаатай ч  мөн чанараараа адилхан. Ээж хүн үрийнхээ төлөө бүх  сэтгэлээ зориулж, хайр бүхний дээдийг агуулж байдаг гайхалтай хүн байдаг.

-Сэтгэлд тань хоногшсон  өөрийг тань өөрчилсөн кино  аль нь вэ?

-Миний амьдралд хамгийн их итгэл найдварыг өгч, намайг өөрчилсөн кино бол “Марко Поло” юм. Энэ киноны II анги дээр тоглох боломж олдсон нь гайхалтай хэрэг байсан.

Жүжигчний мэргэжлээр ажиллахад ямар ч баталгаа байхгүй. Чи монголын бус дэлхийн хэмжээний жүжигчин болохыг мөрөөдөж байлаа гэхэд заримдаа сэтгэлээр унах, гутрах зүйл их гарна.

Яг тэр үед боломжтой юм байна, зөв замаараа явж байгаа юм байна, илүү их хичээгээд цааш явъя гэсэн итгэлийг Марко Поло кино надад өгсөн. Эргээд харахад Монголын түүхийг дэлхий дахинд таниулах, Монгол соёлыг дэлхийд түгээх асар том төсөл дээр ажилласан минь нэр төрийн хэрэг байсан.

-Түүхэн кинонд тоглоход морь унах, нум сум харвах шаардлага гардаг байх?

-Уран бүтээлүүдэд дүр бүтээхэд хийж чаддаггүй зүйлээ чадах шаардлага гардаг. Тэр хэмжээгээр жүжигчний ур чадвар өсөж хөгждөг. “Хотол цагаан гүнж”, “Эрхий мэргэн” кинонд тэнцээд  морь унаж, нум сум харваж сурах ёстой юм байна цаашлаад морин харваа хийж сурах ёстой гэдгийг ойлгосон.

Цаг зав гарвал хөдөө очоод морь унаад, нум сум харваж хичээллэж эхэлсэн. Ажиллах гэж байгаа дүр маань урам зориг өгч, хүмүүсийн итгэлийг дааж явах юмсан гэж бодсон учраас өөрийгөө тал талаас нь хөгжүүлэх шаардлагатай болсон. Одоо ч илүү сайн морь унаж сурах юм сан гэж бодож байна. Мөн Ази жүжигчид тулааны урлагаар хичээллэхэд давуу тал их бий.

Олон улсын кино шалгаруулалтад ороход тулааны анхан шатны зүйлээ хийж чаддаг байх юм бол давуу тал болно. Таеквондо, каратэгийн хар бүстэй болтлоо хичээллэх ёсгүй  ч бүжиг шиг техникийг нь мэддэг, эвсэлтэй байх ёстой.

-Таныг үргэлж шинэ зүйлд суралцдаг хүн гэж хардаг. Энэ жил ямар чадварыг өөртөө суулгав даа?

-Би мотоцикл унаж сурсан. Миний хүсэл байсан юм. Хэзээ нэгэн цагт кинонд мотоцикл унах шаард­лага гарах байх. Сүүлийн гурван жил найзтайгаа баруун аймгуудаар мотоциклтой аялсан. Хүссэн газраа майхнаа босгоод, өөрт таалагдсан үзэсгэлэнтэй газруудад хоноод явах үедээ мотоциклоор  аялахын эрх чөлөөг мэдэрсэн.

-Та ер нь олон орноор аялдаг хүн. Аялж явж байхдаа бусад орны ололттой зүйлийг олж харж, эх орондоо хэрэгжүүлэх юм сан гэж бодож байв уу?

-Аялал гэдэг хувь хүний нүдийг нээж асар их өөрчилдөг юм. Хорвоо дэлхийн хүмүүс юу хийж, юу бодож, яаж амьдарч байгааг өөрийн нүдээр харж мэдэрнэ гэдэг бол юутай ч харьцуулшгүй сайхан мэдрэмж.

Би олон газраар аялсны үр дүнд өнөөдөр өөрийгөө бүтээсэн гэж боддог.  Хэрэв хаашаа ч аялаагүй бол миний бодож сэтгэж байгаа зүйл хумигдмал байх байсан болов уу. Залуу, мөнгөгүй байхдаа аялж, адал явдалтай учирна гэдэг бол хамгийн гайхалтай мэдрэмж гэж боддог.

Би Европт сурч байхдаа Испаниас Португал хүртэл оюутны хямдрал гээд таван еврогоор нисэж байсан. Таван евро нь Монгол мөнгөөр 15 мянган төгрөг гэсэн үг л дээ. Аялаад үзэхээр хүн өөрийгөө голж эхэлдэг юм билээ. Европоор аялахад тухайн орны бидний насны хүн бүр Англиар ярьдаг.

Испани хүн байлаа гэхэд хиллэдэг орон болох Португал, Итали, Францаар ярина. Тухайн үед миний үеийн 21 настай хүүхэд таван хэлээр ярьж байсан шүү.  Дэлхийн хэмжээнд гаръя гэвэл бид таван хэлтэй хүнтэй өрсөлдөх нь. Тиймээс Англи хэл, гуравдагч хэлийг сурч өөрийгөө хөгжүүлэх хэрэгтэй гэдгийг сурч авсан. Залуусыг их аялаасай гэж хүсэж байна.

Улс орныг хөгжүүлэхэд хувь хүний хөгжил маш чухал. Хүн болгон өсөж хөгжиж байж улс хөгждөг.

-Испани, Өмнөд Африкт их сургууль төгссөн гэдгийг тань мэднэ. Гадаадын сургуулиудын сургалтын хөтөлбөр Монголынхоос ямар ялгаатай байдаг юм бол?

-Би Монголд Компьютер техник менежментийн сургууль төгссөн. Суралцаж байх хугацаандаа Европын холбооны тэтгэлгээр Испанид нэг жил суралцсан. Манай сургууль Өмнөд Африкийн их сургуультай гэрээтэй учраас давхар Өмнөд Африкт мэргэжил эзэмших боломжтой болсон.

Монголын сургалтын систем онолыг тултал нь хэлж өгдгөөрөө сайн. Харин практик муутай. Испанид сурдаг байхад онолыг лекц дээр заадаггүй байсан. Оюутнууд гэртээ  номоо уншиж судлаад асуулттай ирээд лекц дээр багштайгаа ярилцана.

Илүү их гэрийн даалгавартай учраас аливааг олон талаас нь шинжлэх, дүгнэх, цаг алдахгүй байх, бие дааж мэдлэг эзэмших чадварыг суурилуулах олон давуу талтай юм шиг санагдсан.

-Та бол эрч хүчтэй, нийгэмд эерэг энергийг түгээж байдаг хүний нэг. Гэхдээ бас заримдаа гуниглах, ганцаардах, бууж өгөх үе гарна биз?

-Ийм үед аялж, агаарт гарч, урам зориг өгдөг илтгэлүүд сонсож эрч хүчээ нөхдөг. Өглөө цайгаа уух, нүүрээ будаж байхдаа 5-6 минутын  урам зориг сэргээх илтгэл сонсдог. Эерэг бодлын хүч, хэрхэн өөртөө итгэлтэй болох уу гэсэн подкаст  сонсож, урам зориг өгөх ном уншина.

-Айлын ганц охин болохоор нэлээд эрх өссөн үү. Ээж аавынхаа тухай яривал?

-Гэр бүлийн хүмүүжил тухайн хүний ирээдүйг тодорхойлдог. Манай ээж их сургуулийн багш, аав инженер, эдийн засагч хүн. Их сургуулийн нэг ангийн хүүхдүүд. Ганц охин учраас эрхэлж өссөн. Гэхдээ чангалах үедээ чангалж их зарчимч өсгөсөн.

Аав ээж хоёрын өгсөн хамгийн гол сургамж нь “Чи хэн ч байж болно. Хамгийн гол нь хүн чанартай, шударга байх ёстой” гэсэн захиас юм. Тэр нь одоо ч миний үнэ цэнэ болоод оршиж байна.

-Эмэгтэй хүн тэр дундаа загвар өмсөгч хүн эрүүл мэнд, гоо сайхандаа илүү их анхаарах ёстой байдаг байх?

-Хүн аз жаргалтай л байх ёстой. Надад байнга үйлчлүүлдэг тусгай газар байхгүй, маш энгийн. Аз жаргалтай байх юм бол цаанаасаа энерги нь нүүрэнд нь харагдаж байдаг юм болов уу.  Хүн стресс багатай жаргалтай байх тусам үрчлээтэх магадлал маш бага байдаг гэсэн судалгаа байдаг. Зарим хүмүүс намайг наснаасаа залуу харагддаг гэж хэлдэг. Эмэгтэй хүний үзэсгэлэнтэй харагдах нэг үндэс нь аз жаргалтай байх, сэтгэл амар амгалан байх юм.

Өөртэйгөө илүү ажиллаж, зөв хүнээр өөрийгөө хүрээлүүлэх хэрэгтэй. Байнга өөрийгөө эерэг энергиэр цэнэглэж, дуртай зүйлээ хийж, мөрөөдлийнхөө төлөө яв. Бүх зүйлд сэтгэл хангалуун, талархалтай ханд. Тэгсний дараа арьсаа арчлах зөвлөгөөнүүдийг дагана даа. Эмэгтэй хүн гэдэг өөрөө маш их хайрыг түгээж байдаг. Эх хүн болж бүхэл бүтэн шинэ амьдралыг өөрөөсөө ургуулж гаргадаг гайхамшиг.

Дэлбээлж буй цэцэг мэт ялдам харагддаг ч сэтгэл зүй нь маш хүчтэй. Шаардлагатай үед маш их зоригийг өөрөөсөө гаргаж чаддаг, ялдам үедээ ялдамхан болж чаддаг гайхалтай зан чанар эмэгтэй хүнд л байдаг. Ээжийгээ хараад эмэгтэй хүний энерги, мэдрэмж, хүч, алсын хараа, зоригоор бахархдаг.

Эмэгтэй хүн болж төрсөндөө өдөр бүр баярладаг шүү.

-Манай улс дэлхийн миссийн тэмцээнд оролцох загвар өмсөгчөө удахгүй шалгаруулах гэж байна.  Улсаа төлөөлж оролцоно гэдэг загвар өмсөгч бүрийн мөрөөдөл байдаг. Та ч бас ийн мөрөөдөж байсан уу?

-Дэлхийн Миссийн тэмцээнд оролцоно гэдэг нэр төрийн хэрэг төдийгүй миний  мөрөөдөл байсан. 2014 онд олон улсын миссийн  тэмцээнд оролцож байхдаа энэ бол зөвхөн гоо бүсгүй шалгаруулах төдий тэмцээн биш гэдгийг ойлгосон.

Хамгийн анхны тэмцээнд дэлхийн өнцөг булан бүрээс 83 орны үзэсгэлэнт бүсгүй оролцож байсан. Энэ бол соёлын асар том солилцоо, эх орныхоо нэрийг дэлхийд дуурсгах, соёл, зан заншлаа танин мэдүүлэх том боломж гэж бодсон. АНУ-ын нийслэл Вашингтон хотноо 2016 онд болсон Дэлхийн Миссийн тэмцээний шилдэг 11-т шалгарсан нь  олон хүний хүч хөдөлмөрийн үр дүнд гарсан амжилт байсан. 

Олон хүний итгэлийг дааж энэ том тэмцээнд оролцож байгаа учир эх орныхоо нэрийг  дэлхийд дуурсгахын төлөө эцсийн хүчээ шавхаад чадах бүхнээ хийсэн. Тиймээс 2016 он дан ганц миний хувьд бус Монголчуудын хувьд дурсамжаар дүүрэн жил байсан  мэт санагддаг. Есдүгээр сарын сүүлээс эхлээд Английн Лондон хотноо кино жүжигчний мэргэжлээр мастерынхаа сургалтад суух гэж байгаа.

Мөн 2019 оны Дэлхийн Миссийн  сүүлийн шат Лондон хотод болно.  Үүнийг би Монголоо төлөөлөн оролцож байгаа  бүсгүйдээ бүхий л зүйлээрээ туслах таатай боломж гэж харж байна.

-Ер нь монголын мисс шилдгээр шалгарах боломж байгаа гэж та боддог уу?

-Боломж байгаа гэж хардаг. Хамгийн гол нь ухаалаг байгаасай. 

Тэмцээн гэдэг чинь яаж түрүүлэх вэ гэсэн богино хэмжээний төсөл болчихоод байна. Ганцхан тухайн миссийн амжилт бус улс орны нэр хүндийн хэрэг учир олимпын тэмцээнд оролцож байгаа тамирчин шиг үүрэг  хүлээдэг.

Youtube-ээс бусад улсын миссүүдийн хүмүүнлэгийн ажлыг үзэж жил бүр  аль улс ямар хүмүүнлэгийн ажлаар түрүүлж байна гэдгийг судлах хэрэгтэй. Туршлага судалъя гэвэл олон боломж байгаа. Хамгийн чухал нь цаг хугацаагаа сайн ашиглах ёстой.

"Зууны мэдээ" сонин