Өнгөрөгч мягмар гаригт NTV телевизээр дамжуулсан “Улаан бал” нэвтрүүлгийн дараа Ч.Лодойсамбуу сэтгүүлчийн олон нийтийн сүлжээнд тавьсан “Шантаажгүй сэтгүүл зүйн төлөө шантаажчин, гүтгэгчдээс айхаа боль. Шууд мэдээл” гэдэг уриалга манай соошл хэрэглэгчдийг хоёр хуваав. Сэтгүүлчид нь ч гэсэн хоёр хуваагдаад Ч.Лодойсамбуу, Н.Өнөрцэцэг нарыг ээлжлэн балешиглаж, ид хав болгов. Харин дундуур нь Ц.Гарамжав гэдэг эмэгтэй цав цагаан тагтаа болоод нисээд явчихлаа. Энэ байдал жишиг болчих вий гэдэг үүднээс үүнийг бичиглэв.

Ц.Гарамжав захирлын оролцсон ярилцлагын нэвтрүүлгийг гурав хоногийн дотор тавь гаруй мянган хүн үзсэн /манай Лодой ч үзүүлэх юмаа сайн хийх шиг боллоо/  тоо гарсан учир тэнд юу яригдсан талаар энд нурших нь илүүц биз. Тэндээс онцлох ёстой нэг зүйл бол Ц.Гарамжавын “Монполимет” компани Монголбанкны эрсдлийн сангаар 10 тэрбум /3.970.801 ам доллар/ төгрөгийн өрөө даруулсан шалтгаан юу вэ?” гэдэг яриа.

“Зариг” Өнөрөө энэ асуултыг эрхэм гишүүн асанд сүүлийн гурван жил тавьж байгаа. Анх Монголбанкны эрсдлийн сангаас “Монполимет”-ийн өрийг тэглэсэн тухай мэдээлэл гарснаас хойш Ц.Гарамжав захирал лав түүний энэ асуултад албан ёсны хариу өгөөгүй. Харин “Улаан бал” нэвтрүүлгээр сая тэр хариултаа өгсөн юм байна. Уг нь бол Монголбанк өөрөө хариултыг өгсөн бол илүү албан ёсны болох байлаа. Монголбанкны ерөнхийлөгч Б.Лхагвасүрэн “Ханшны зөрүүнээс үүссэн алдагдал юм аа. Монголбанк энэ хүнд зээл олгосон юм биш” гэдэг л хариултыг өгсөн байна лээ.

Харин Ц.Гарамжав гэдэг хүний ярьснаар бол улсын эдийн засаг хүнд байсан 2001-2007 онд Монголбанкнаас явуулсан “Төр ба аж ахуйн нэгжүүдийн түншлэл”-ийн хүрээнд Монголбанк уул уурхайн компаниудаасаа алт худалдаж аваад түүгээрээ үнэт металлын зах дээр дилл хийж, ханшийн зөрүүнээс ашиг олдог байсан аж. Ганц “Монполимет” биш, 15-16 компанитай гэрээ байгуулсан. Арилжаа учраас нэг талд нь ашиг гарч байхад нөгөө талд нь алдагдал гарч болдог. Тэр алдагдлаа компаниуд дээрээ бичээд арав гаруй жил явсан. Компаниуд тэр алдагдлыг хүлээн зөвшөөрөөгүй учраас Монголбанк Эрсдлийн сангаасаа энэ өрийг хаасан. Гэвч 2016 оны сонгуулийн өмнө Монголбанк өөрөө “Монполимет” компани дээр бичигдсэн авлагын асуудлыг дангаар нь гаргаж ирээд шүүхэд өгсөн, улс төрийн шалтгаан байсан байх гэв. Харин дараа нь Ц.Гарамжавыг УИХ-ын гишүүнээр сонгогдсоноос хойш “Монполимет”-тэй холбоотой өр, авлагын асуудлыг хаасан. Ийм л юм болж.

Тэгэхээр нэгдүгээрт, анхнаасаа "Мондолимет"-ийг гүтгэсэн этгээд нь иргэн Н.Өнөрцэцэг биш, Монголбанк болж байна. Хоёрдугаарт, Ц.Гарамжав гишүүн асан өөрөө уг сэтгүүлчийн асуултанд баттай хариулт өгөлгүй бас хоёр, гурван жил явсан юм байна. Тухайн үед Ц.Гарамжав гишүүн, сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэг нарын хооронд болсон яриа хөөрөө, уур уцаарыг бүгд л үзсэн, харсан байх. Нэвтрүүлгийн дундуур ч зах зухаас нь үзүүлсэн. “Чи хүн гүтгэхээ боль. Надад ямар ч өр шир байхгүй. Наадхыгаа нотол барь” гэж загнаж зандраад явсан болохоос биш “Манай  компани зээл тавьсан, түүнийгээ хаалгасан асуудал биш юмаа. Ийм шалтгаанаар “Монполимет” дээр авлага үүсгээд, дараа нь ингэж хаасан юм аа” гээд хэлж ярьсан нэг ч удаа байхгүй л дээ.

Уг нь бол сэтгүүлч хөөрхий, яах аргагүй албан эх сурвалжаас авсан мэдээллийнхээ араас мөшгөөд байгаа юм. Цаанаас нь мэдээллийг дутуу өгсөн учраас тэрийг нь “зээл аваад хаалгасан юм байна” гэж андуурч эндүүрч мэдээлсэн л болохоос биш. Одоо тэгээд сэтгүүлч нь “Хүн гүтгэсэн” хэргээр шүүх дээр дуудагдаад явж байгаа юм байна. 

Нэг зүйлийг хэлэхэд манай улстөрчид ийм нэг энгийн, наад захын асуулт дээр унаж тусаад, хэвлэл мэдээллийнхнээс зугтаад байдаггүй, асуудал байвал булзаж булталгүй чөлөөтэй ярьж хэлээд, тайлбарлаад явчихдаг зарчимтай баймаар байна. Уг нь бол Б.Энхбаяр нар жилийн өмнө Эрүүгийн хуульд “гүтгэх” заалтыг оруулахдаа “Улс төрд нөлөөтэй этгээдэд хуулийн энэ заалт хамаарахгүй” гэж төсөл бичиж байсан юм. Мэдээж хууль болоод гарахдаа тэр нь хасагдсан. Америк мэтийн ардчилал хөгжсөн оронд бол арай боловсронгуйгаар, “Улс төрд нөлөө бүхий этгээд гэмт хэрэгт гүтгэгдсэн гэж үзвэл эхлээд уг асуудалтай холбоотой тайлбар, мэдээллийг хийх үүрэг хүлээнэ” гэсэн зарчимтай. Тэр тайлбараа хийгээгүй тохиолдолд шүүх нь нэхэмжлэлийг хүлээж авдаггүй юм байна. Заавал хуульчлах шаардлагагүй гэсэн үг. Харин манай улстөрчид хуулиар хориглоогүй учраас гээд дуртайгаа хийдэг, дуртайгаа ярьдаг.

“Монполимет”-тэй холбоотой өр, авлагын тухайд сонгуулийн өмнө бүх л сайтууд мэдээлсэн. Угаасаа албан ёсны эх сурвалжтай байсан учраас мэдээлэх нь ч зүй ёс. Харин төдийгөөс өдийг хүртэл араас нь хөөгөөд “Монголбанкны эрсдлийн сангаас өрийг хаажээ” гэдэг мэдээллийг нь гаргаж тавиад, тэрнийх нь учир шалтгааныг олох гэж хөөцөлдсөн ганц сэтгүүлч нь “Зариг” Өнөрөө. Энэ тохиолдолд түүнийг буруутгах ямар ч шалтгаан алга. Хэрвээ Өнөрөөд хариулт өгмөөргүй санагдаад, үнэхээр “изгаар” нь хүрээд байсан юм бол “Ах аа, эгчээ, таныг гүтгээд байна шүү дээ. Ямар муухай юм бэ” гэж тойрч гүйгээд байгаа тэр "мундаг", “сайн” сэтгүүлч дүү нараараа дамжуулаад олон нийтэд үгээ хэлж болох л байсан. /Ц.Гарамжав захирал олон "сайн" сэтгүүлч таньдаг, тэд нь өөрийнх нь өмнөөс их санаа зовж байсан тухай нэвтрүүлгийн үеэр өөрөө хэлсэн/ 

Ерөнхийдөө манай улстөрчид сэтгүүлчдийг “манай тал”, “дайсны тал” гэж хоёр хуваагаад, хооронд нь зодолдуулах дуртай. Тэр зодоонд нь нийгэмдээ овоо танигдсан, шинэ үеийн сэтгүүлч нар дотроо “од” болсон хоёр сэтгүүлч татагдаж ороод, бие биенээ дайрч давшлаад эхэлсэн нь харамсалтай. 

Эцэст нь хэлэхэд Ц.Гарамжав гэдэг хүн баялаг бүтээгч мөн боловч, баялаг бүтээгчдээ өмөөрч хамгаалах нь манай нийгмийн ёс суртахуун мөн боловч тэр бас улстөрч хүн. УИХ-ын гишүүн байсан хүн. УИХ-ын гишүүн байсан үеийнхээ нөхцөл байдлыг өнөөдрийнхөө нөхцөл байдалтай андуурч эндүүрч болохгүй л дээ.

Б.ЗАЯА