Өнгөрч буй 2020 он түүхэнд цар тахлын, хөл хорионы жил гэж орох нь тодорхой. Оросын Пушкины нэрэмжит орос хэлний улсын дээд сургууль энэ оныг “өөрийн тусгаарлалт”, “тэглэх” гэдэг үгээр нэрлэсэн бол нэр хүнд сайтай Collins толь “локдаун”, Уэбстерийн толь “цар тахал” гэсэн нэг үгээр тодорхойлжээ. “Коронавирус” гэсэн үг энэ онд Гүүглээр хамгийн ихээр хайгджээ.

Дэлхийд хөл хориотой байсан ч коронавируснаас гадна олон өөр үйл явдлууд болж өнгөрөв. 2020 оны 20 чухал үйл явдлыг Форбес сэтгүүл өөрийн байр сууриар гаргажээ.

Ингээд Путины дархлаа, Трампын уналт, хэзээ ч мартагдахгүй "хар баасан гариг", андууран сөнөөгдсөн Boeing 737 онгоц, хувийн компаний анхны сансарын нислэг, дэлхийг хамгаалах хүсэлтэй 15 настай охины нээлт, короравирусийн үхэлтэй, одоо ч хамт байгаа цар тахалтай жилийн дэлхийн онцлох 20 үйл явдалтай танилц!

АНУ, Ираны сөргөлдөөн

Нэгдүгээр сарын 3-нд АНУ Багдад хотын нисэх буудалд агаарын цохилт хийж Ираны Исламын хувьсгалын манаа корпусын элитийн хүчний  командлагч генерал Касем Сулейманыг хөнөөв. Түүнийг устгах тушаалыг Америкийн Ерөнхийлөгч Дональд Трамп өгсөн бөгөөд тэр өөрийн твиттердээ “Аль-Кудс” элитийн нэгтгэлийн командлагч саяар яригдах хүний үхэлд буруутай “өөр олон хүнийг устгахаар төлөвлөж байгаад оногдсон нь энэ” гэж бичиж байв. Хэд хоногийн дараа тэд Ираны эсрэг хоригоо улам чангатгасан юм. Иран өшөө авна гэдгээ мэдэгдээд удалгүй Ирак дахь Америкийн цэргийн баазыг пуужингаар буудаж байв.

Тегераны орчим Boeing 737 онгоц сүйрлээ

2020 оны нэгдүгээр сарын 8-нд АНУ-ын баазыг бөмбөгдсөний дараа Ираны агаараас хамгаалах хүчин Тегеранаас дөнгөж хөөрсөн Украины Boeing 737-800 онгоцыг Америкийн пуужин гэж андуураад сөнөөв. Техникийн доголдол гэж сүйрлийн Иран тайлбарлаж байснаа түүнийг андууран сөнөөснөө хүлээн зөвшөөрч уучлалт гуйн эд хөрөнгийн хохиролыг барагдуулахаар амлалт өгч байв. Онгоцны сүйрэл нь Украины түүхэнд хамгийн их хохиролтой сүйрэл болсон. Энэ бүгдээр Иран-Америкийн сөргөлдөөн төгсөөгүй ба энэ намар Ираны цөмийн хөтөлбөрийг удирдагч нарын нэг иран физикчийг Тегераны ойролцоо хөнөөв. Хоёр орон харилцан бие биенээ занасаар оныг төгсгөлөө.

Коронавирусийн халдвараар анхны хүн нас барав

Нэгдүгээр сарын 11-нд Хятад вирусийн халдвараар нас барсан анхны хүний тухай мэдээлэв. Хатгаатай гэж эмнэлэгт хүргэгдэн ирсэн өндөр настай эрэгтэй өөд болсон байв. Тэр хүн Ухань хотын хүнсний захын худалдан авагч байжээ. Анхны өвчтөн нас барж, дэлхий даяар вирусний халдвар тархсан юм. Үүнээс хагас сар өнгөрөөгүй байхад Хятад вирусийн мутацийн талаар мэдээлэн дэлхийн хэмжээний дэгдэлтийг зарласан билээ. Харин ДЭМБ уг өвчний цар тахал хэмээн гуравдугаар сарын 11-нд дэлхийн 184 оронд халдвар бүртгэгдсэний дараа зарласан юм. Одоо коронавирусийн халдвартай 80 сая орчим тохиолдлоор дэлхий гамшигт жилээ үдэж байна.

Оросын засгийн газрын огцролт

Нэгдүгээр сарын 15-нд Оросын засгийн газар хугацаанаасаа өмнө огцорч 16 дахь Ерөнхий сайдаар нь Холбооны татварын албаны дарга Михаил Мисустин томилогдлоо.  Түүний нэрийг Владимир Путин өөрөө дэвшүүлсэн байв.

Brexit

Нэгдүгээр сарын 31-ны Гринвичийн цагаар 23:00-д Европын холбооны түүхэнд анх удаагаа түүнээс нэг орон салсан тохиолдол болж өнгөрлөө. Үүнээс цагийн өмнө Их Британийн Ерөнхий сайд Борис Жонсон ард түмэндээ хандан “Энэ бол төгсгөл биш харин эхлэл” гэж мэдэгдэж байв. Шилжилтийн оны сүүлчийн мөч хүртэл Их Британи холбооны дүрэм журмаар явж ирээд арванхоёрдугаар сарын 24-нд бүрэн салалтын саад болоод байсан худалдааны гэрээгээр тохиролцоонд хүрэн дэлхийн хэмжээний бас нэг асуудал шийдэгдэж чадлаа. Арванхоёрдугаар сарын 31-нд Их Британи  холбооны 27 гишүүдийн хэлээр “Баяртай” гэсэн үгийг сонсоно. Брекзит дууслаа.

Нефть ба Рублийн “хар даваа гариг”

Гуравдугаар сар ОПЕК+ тохиролцоо унаснаар эхлэв. Орос үнэ тогтворжуулахын тул олворлолтоо дахин буулгахгүй гээд олбортоо нэмэгдүүлнэ гэлээ. Үүний дараа Саудын Араб олборлолтоо нэмээд түүхий нефтийн баррелиа 6-8 доллараар зарна гэлээ. Нефтийн үнэ салам унаж гуравдугаар сарын 9-нд Brent хольцийн баррелийн үнэ $32, WTI нефть $30 доллараас доогуур үнэлэгдэв. Персийн булангийн 1991 оны дайнаас хойших хамгийн бага үнэлгээ нь тэр болов. Рублийн ханш тэр өдрийн үдээр доллартай харьцуулахад 75, евротой харьцуулахад 85 рубль болов. Нефтийн үнэ ба рублийн ханшийг дагаад хөрөнгийн биржийн индекс уналаа. Арилжаа нээгдэхэд Нью-Йоркийн биржийн гурван индекс (S&P 500, Dow Jones,  NASDAQ) ойролцоогоор 7%-иар унаад арилжааг зогсоов.

Орост бүх нийтээр өөрийн тусгаарлалтыг эхлүүлэв

Гуравдугаар сарын 25-нд Ерөнхийлөгч Владимир  Путин коронавирусийн  цар тахлын улмаас иргэддээ хандлаа. Тэрээр ашиг орлого, ажлын байрыг хадгалан хангах болон жижиг дунд бизнесийг дэмжих анхан шатны арга хэмжээний жагсаалтыг зарлав. Орос хилээ бүрэн хааж, Москвад өөрийгөө тусгаарлах гэрийн дэглэм үйлчилж эхлэв. Удалгүй дэглэм орон даяар үйлчилж эхэлсэн юм.

Жорж Флойд амь үрэгдсэний дараах эсэргүүцэл эхэллээ

Тавдугаар сарын сүүлчээр АНУ-д хар арьстан Жорж Флойд Миннеаполис хотод амь үрэгдсэний дараа эхэлсэн эсэргүүцлийн ажиллагаа улс орныг нөмөрч хүчирхийлэл дээрэм тонуулд хүргэлээ. Түүнийг цагаан арьстан цагдаагийн офицер баривчлах үеэрээ хоолойг асфальт дээр олон минут өвдөглөн дарж хөнөөсөн байв. Зургаадугаар сард эсэргүүцэл дэлхийн жаран орны 2000 орчим хотыг хамаарав. Арьсны өнгөөр гадуурхахын эсрэг Black Lives Matter хөдөлгөөний эсэргүүцэл Америкийн түүхэнд томоохон нь болж оргил үед нь түүнд 26 сая америкчууд оролцжээ.

Норильск хотод дизелийн түлш голд асгарав

Тавдугаар сарын 29-нд Норильскийн Дулааны цахилгаан станцын дизелийн түлштэй савнаас түлш асгарав. Хэргийн газар очсон машин шатан  гал  гарлаа. Гэхдээ гал нь биш савнаас асгарсан 21000 тонн дизелийн түлшний гол ба хөрсөнд асгарсан нь гай тарив. Мөнх цэвдэг гэссэнээс сав цуурсан гэж эхлээд хэлж байсан нь сүүлдээ ДЦС-ыг барьж байгуулан ашиглахад гаргасан алдаа гэлээ. Норильскт дизелийн түлш арсгарсан осол Оросын Арктикийг ашиглалтын түүхэнд гарсан хамгийн том экологийн сүйрэл байлаа.

Түүх: Хувийн компани анхны сансарын нислэгээ үйлдэв

Тавдугаар сарын 30-ны орой Илон Маскийн SpaceX компани сансарын Crew Dragon хөлгийг олон улсын сансарын станц руу хөөргөлөө. Сансарын хөлөгт Америкийн хоёр астронавт Боб Бенкен, Даг Харли нар явав. Тэр нь хүмүүсийг сансарт нисгэсэн хувийн компанийн анхны нислэг байсан ба Twitter-ээр түүхэн нислэгийг 16 сая хүн харжээ.

Цар тахалтай ч Москвад эх орны дайнд ялсны 75 жилийн ойн ялалтын парад явагдлаа

Өнгөрч буй онд Орос Аугаа эх орны дайнд ялсан, Хятад японы булаан эзлэгчдийн эсрэг дайныг төгсгөсний 75 жилийн ойн баяруудын жил гэж тэмдэглэн өнгөрөөв. Энэ хоёр ой нь дэлхийн хоёрдугаар дайны хоёр гол жигүүрт  хийгдсэн хоёр гол үйл явдал байв. Хоёр ард түмэн фашист милитарист түрэмгийлэгчдийн гол хүчнүүдийг дийлэн ялсан том гавъяагаа тэмдэглэв. Москвад Ялалтын парад зургаадугаар сарын 24-ний өдөр явагдлаа. Түүнд явган цэрэг, нисэх хүчин оролцсон бол долоодугаар 26-нд Тэнгисийн флотын парадыг хийжээ.

Роскомнадзор Telegram-ыг хаав

Зургаадугаар 18-нд Оросын Мэргэжлийн хяналтын Роскомнадзор алба Оросын нутаг дэвсгэрт Telegram сүлжээг хааж эхлэв. Жил гаруй амжилтгүй тэмцсэний дараа тус алба арваннэгдүгээр сард албан ёсны сувгийг мессенжерт буцаан нээв. Telegram-ыг хаах оролдлого нь гадны сайтуудад нэвтрэхэд асуудал үүсгэсэн юм.

Үндсэн хуулийн  шинэ засварууд хүчин төгөлдөр үйлчилж эхлэв

Бүх нийтээр хэлэлцэгдсэн Үндсэн хуулийн засварыг оросуудын бүх нийтийн санал хураалтаар 78 хувь нь дэмжиж хүчин төгөлдөр үйлчилж эхэллээ. Шинэ засваруудын тоонд Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхийн эдэлсэн хугацааг тэглэх асуудал батлагдсан юм. Тэр нь Владимир Путинд нэрээ дэвшүүлэх боломжийг өглөө. Мөн үндсэн хуулийнд бурхны дурсах асуудал орсон ба гэр бүлийн үндэс нь “эрэгтэй, эмэгтэйчүүд"-ийн холбоо гэж заажээ. Засвараар албан тушаалтнууд давхар иргэншлэлтэй, гадаадад данстай байхыг хориглосон байв.

Эмэгтэйчүүдийн оны шилдэг машин

Дубайн автосалан дээр эмэгтэй хүнд таарч тохирох оны авто машиныг 32 орны 41 шинжээчид нэрлэсэн юм. Энэ жилийн эмэгтэйчүүдийн автомашинаар Mazda3 шалгарчээ.

Коронавирусийн эсрэг анхны вакциныг Орост бүртгэлээ

Наймдугаар сарын 11-нд дэлхийн анхных болж байгаа, коронавирусийн эсрэг вакциныг бүртгэн "Спутник V" гэж нэрлэжээ. Арванхоёрдугаар сарын 6-нд Орост бүх нийтийн вакцинжуулалтыг тэр вакцинаар эхлүүллээ. Сүлжээгээр вакцинд хамрагдах сайн дурын хүмүүсийг бүртгэлийг эхлүүлсэн эхний таван цагийн дотор 5000 Москвачууд  нэрээ бичүүлжээ.

Навальныйг хордуулав

Наймдугаар сарын 20-ны өглөө Томскоос Москва руу нисч байсан Алексей Навальнын бие муудаж, онгоц Омскт яаралтай буун түүнийг эмнэлэгт хүргэжээ. Тэр эмнэлэгт комд ороод байсныг Германд авчран “Шарите” эмнэлэгт эмчилж эхлэв. Германы мэргэжилтнүүд түүнийг “Новичок” бүлгийн хороор хордуулсан гэж Оросын эрхтэн дархтнуудыг буруутгалаа. Оросын тал ялалгааг бүрэн үгүйсгэж тэднээс баримт шаардсан ч хариу авсангүй. Энэ хэрэг явдал Оросын эсрэг баруунаас тавих хориг арга хэмжээг гаргаж ирэв.

Белорусийн Ерөнхийлөгчийн сонгууль

Наймдугаар сарын 9-нд явагдсан сонгуульд Лукашенко ялсантай санал нийлэхгүй байгаа Белорусчууд долоо хоног бүрийн амралтын өдрүүдэд эсэргүүцлийн жагсаал хийж байна. Сонгуульд Александр Лукашенко 80,1%,түүний гол өрсөлдөгч Светлана Тихановская 10 гаруй хувийн санал авсан байв. Тихановская наймдугаар сарын 11-нд  Литвад гараад тэндээс сонгууль будилаантай болсон гээд Лукашенког огцрохыг шаардсанаар эсэргүүцэлгазар авч барууны орнууд сөрөг хүчнийг дэмжиж эхэлсэн юм.

АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сонгууль

Арваннэгдүгээр сарын 3-нд АНУ-д Ерөнхийлөгчийн ээлжит сонгууль хамгийн хурцатмал, урьдчилан хэлэх аргагүйгээр явагдлаа. Сонгогчдын оролцоо хамгийн өндөр байв. Сонгуулийн хамгийн хурц асуудал нь санал тоололт болов. Америкчууд сонгуулийн хэсэгт ба шуудангаар саналаа өгцгөөв. Гол мужуудад өнөөгийн ерөнхийлөгчийн давамгайлалт эрчимтэйгээр алга болсны дараа Трампын штаб ардчилагч нарыг сонгуулийн будилаанд буруутгалаа. Түүнээс хойш сонгуулийн дүнгийн маргаан үргэлжилсээр байгаа юм. Жо Байден сонгуулийн бүх шатны тооллогын дараа өөрийгөө ялсан гэж зарлаж байснаа албан ёсоор баталгаажуулж авлаа. Трамп бууж өгөөгүй заргалдсаар байгаа юм. Түүний заргуудыг шүүх буцааж, тэр ахиад зарга гаргасаар он өнгөрч байна. “Бид нугарахгүй. Бид эвдрэн бутрахгүй. Бид хэзээ ч ухрахгүй. Бид хэзээ ч бууж өгөхгүй. Бидний сэтгэл зүрх улаан, цагаан, цэнхрээр цус шүүрүүлж байна!” хэмээн Трамп арванхоёрдугаар сард өөрийн талынхантай хийж байгаа цуглаан дээр хэлж байлаа.

Уулын Карабахын сөргөлдөөн

Есдүгээр сарын 27-ны өглөө Армений Ерөнхий сайд Никол Пашинян Уулын Карабахт Азербайжан довтолсон тухай мэдээлснээр сар гаруй үргэлжилсэн зэвсэгт мөргөлдөөн Орос, Армян, Азербайжан гурав тохиролцсоны дараа Оросын энхийг сахиулагчдыг тэнд байрлуулснаар зогслоо. Үүний дараа талууд эзэлсэн газраар хязгаарлан гал зогсоов. Оросын энхийг сахиулагчдийн хараан дор армяны дөчөөд мянган дүрвэгч эргэн ирж, мөн л орсуудын тусламжтайгаар орон гэрээ засаж янзлан амьдралаа төвхнүүлж байна.

Оны шилдэг охин

Энэтхэг угсаатай 15 настай Америк охин Гитанжали Рао усны чанар тогтоох төхөөрөмжийн Массачутсийн технологийн дээд сургуулийн технологийн зарчмаар бүтээн зохиож Time сэтгүүлийн "Оны хүүхэд" шагналтан болов. Залуу охин усны бохирдлыг арилгахад хөгжиж буй орнуудад туслах эрмэлзэлтэй гэдгээ хэлж байв. 

М.ЦОГТ